Pháp Ngữ Hương_Nghiêm_Trí_Nhàn

Sư dạy chúng: "Ví như người leo lên cây cao, dưới là vực thẳm ngàn thước. Người ấy miệng ngậm cành cây, chân không đạp chỗ nào, tay không bám vào đâu. Chợt có người đến hỏi "ý Tổ sư từ Ấn Độ sang". Nếu mở miệng đáp thì mất mạng nát thân, bằng chẳng đáp thì phụ lòng người hỏi. Chính khi ấy phải làm sao?" Khi ấy có Thượng tọa Chiêu bước ra thưa: Chẳng hỏi khi đã leo lên cây, lúc chưa leo lên cây thì thế nào? Sư cười rồi thôi.

Công án này được xếp vào tắc thứ năm của tập Vô Môn Quan, theo nhiều thiền sư đánh giá thì đây là một công án bí hiểm và ít người có thể lãnh hội được, vì nó khiến cho người tu hành không còn chổ bám trụ vào bất cứ nơi đâu, vượt lên mọi cách thức, lý lẽ thường tình. Dưới đây là nguyên văn công án, lời bình và kệ tụng của Thiền sư Vô Môn Huệ Khai, bản dịch của Dương Đình Hỷ:

Tắc năm: HƯƠNG NGHIÊM LEO CÂY

Cử: Hòa thượng Hương Nghiêm nói: Như người trên cây, mồm cắn vào cành cây, tay không vin vào cành, chân không đạp vào cây. Dưới cây có người hỏi ý tổ sư từ Tây sang. Không đáp thì phụ người hỏi. Nếu trả lời thì chôn thân mất mạng. Chính lúc đó phải làm sao?

Lời bình: Dù có biện luận như nước chẩy cũng không dùng làm gì, giảng được bộ đại tạng kinh cũng vô dụng. Nếu chỗ này đáp được thì làm sống con đường đã chết, làm chết đi con đường đã sống. Nếu chưa đáp được thì chờ sau này hỏi Di Lặc.

Kệ tụng:

香 嚴 眞 杜 撰

惡 毒 無 盡 限

啞 卻 衲 僧 口

通 身 迸 鬼 眼

Hương Nghiêm chân Đỗ Soạn

Ác độc vô tận hạn

Á khước nạp tăng khẩu

Thông thân bính quỷ nhãn

Hương Nghiêm thật bày đặt

Ác độc không thể lường

Khiến nạp tăng câm miệng

Toàn thân mắt quỷ giương